Transit Custom Van, Tourneo Custom, Caravelle, City Van, Vito model araçlara uygulanacak ÖTV oranı konusunda yaşanan sorunlar.

Ymm. Ali Alıç

alialic@aa-ymm.com

I.Giriş

Son günlerde, internet sitesinde yer alan Transit Custom Van, Tourneo Custom, Caravelle, City Van, Vito  model  araçlara ait katalog bilgilerinden yola çıkılarak, söz konusu araçların standart olarak 5+1 koltuklu ve şoför mahalli arkasındaki koltukların karşılıklı olduğu, bagaj hacminin küçük olduğu, koltukların raylı ve ileri geri hareket etme özelliği bulunduğu, VİP olarak tasarlanan iç aksam ve döşemeleri bulunduğu, bu nedenle söz konusu araçların yük taşıma amacıyla kullanılamayacağı, söz konusu aracın kullanım bakımından otomobil olarak değerlendirilmesi gerektiği düşüncesiyle %15 oranında değil, 87.03 pozisyonunun “Diğerleri” başlıklı bölümünde yer alan %145 oranında vergilendirilmesi gerektiği yönünde görüşler ileri sürülerek haksız tarhiyatlar yapıldığı görülmüştür.

Bu makalede, söz konusu araçlara uygulanması gereken ÖTV oranının %15 olması gerektiği konusu üzerinde durulacaktır.

II.Çok amaçlı araçlara uygulanacak ÖTV oranı hakkında tarihsel gelişim.

Bilindiği gibi, 4760 sayılı ÖTV Kanununa ek II sayılı listede yer alan taşıtlar “insan taşımak üzere imal edilenler (87.02 ve 87.03 tarife pozisyonu) ve yük taşımak üzere imal edilenler (87.04 pozisyonu) olarak sınıflandırılmıştır.

Çok amaçlı (hem yük hem de yolcu taşımak amaçlı) araç olarak tanımlanan Doblo, Connect, Kango, Combi, Partner, Caddy, Starex, Transit Custom Van, Tourneo Custom, Caravelle, City Van, Vito, Viano  gibi araçlar, ister 1+1 ister 4+1 olsun 21.07.2005 tarihine kadar “yük taşımak amacıyla imal edilmiş araç olarak 87.04 pozisyonunda sınıflandırılmıştı. Ancak söz konusu araçların binek aracı olarak vergilendirilmesi gerektiği yönünde yaşanan itilaflar nedeniyle 8 seri nolu Gümrükler Genel Tebliği (Tarife-Sınıflandırma Kararı) ile bu araçlardan şoför mahallinin arkasında koltuğu veya camı bulunanlar , 21.07.2005 tarihinden itibaren “binek otomobili” sınıfına (87.03 pozisyonuna) dahil edilmişlerdir.

Tebliğde belirtilen yeni kriterlere göre, hem yolcu hem de yük taşıyabilen araçlardan şoförün arkasında koltuğu veya yanda camı olan araçlar binek otomobili sayılmaktadır.

Ancak, daha önce yük taşımaya mahsus araç olarak 87.04 pozisyonunda yer alan ve %10 oranında ÖTV ye tabi olan söz konusu araçların 87.03 pozisyonuna alınarak yüksek oranda ÖTV ye tabi tutulması otomotiv sektörünü sıkıntıya sokmaması düşüncesiyle, 03.07.2005 tarihli 5398 sayılı Kanunun 28 inci maddesi ile ÖTV Kanuna ek II sayılı Listenin 87.03 pozisyonu yeniden düzenlenmiş ve bahse konu çok amaçlı araçlarla ilgili ÖTV oranının %10 olarak devam etmesi sağlanmıştır.

5398 sayılı Kanunun 28 inci maddesiyle, 21.7.2005 tarihinden itibaren 87.03 tarife pozisyonuna giren söz konusu araçlardan azami ağırlığı 3,5 tonu aşmayıp, yolcu taşıma kapasitesi istiap haddinin yarısından az olan ve istiap haddi 850 kg’ı geçmeyip motor silindir hacmi 2000 cm³’ün altında olanlar veya istiap haddi 850 kg’ı geçmekle birlikte motor silindir hacmi 2800 cm³’ün altında olanlar için ÖTV’nin yine % 10 oranında uygulanması öngörülmüştür.

87.02 tarife pozisyonunda yer alan minibüsler, şoför dahil 10 ila15 kişi taşımak üzere imal edilmiş araç olarak tanımlandığından, yukarıdaki bölümde belirtilen şoför dahil 9 kişiye kadar insan taşımak üzere imal edilmiş olan araçlar 87.03 tarife pozisyonunda binek otomobili grubuna girmektedir. (Başka bir deyişle 8+1 olarak adlandırılan araçlar ÖTV uygulamasında otomobil, Karayolları Trafik Kanunu ve MTV uygulamasında minibüs olarak değerlendirilmektedir.)

Bu durumda kapalı kasalı kamyonet veya % 10 oranında vergilendirilen otomobil grubundaki (Doblo, Connect, Kango, Combi, Partner, Caddy, Starex, Transit Custom Van, Tourneo Custom, Caravelle, City Van, Vito) gibi araç iken 8+1’e dönüşen araçlardan, motor silindir hacmi 1600 cm³’ün altındaysa % 37, 1601 ila 2000 cm³ arasındaysa % 60, 2001 cm³’ün üzerindeyse % 84 oranında ÖTV’ye tabi araç olarak ek vergi istenmiştir.

Bu sorunun çözümü amacıyla (8+1) araçların vergi oranının %10’a indirilmesine ilişkin kanun değişikliği yapılmıştır. 5615 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 14. maddesiyle, sürücü dahil 9 kişilik oturma yeri olan ve motor silindir hacmi 3200 cm³’ü geçmeyen araçların vergi oranı % 10’a indirilmiştir. Bu hüküm, yayımı tarihinden (03.04.2007 tarihinden) itibaren geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiştir. Dolayısıyla, yapılan bu düzenleme ile 87.03 pozisyonuna giren çok amaçlı araçlara uygulanacak ÖTV oranı konusundaki itilaflar (%10 mu veya motor silindir hacmine göre artan oranda ÖTV mi uygulanacağı sorunu) çözülmüştür.

Çok amaçlı araçlara uygulanacak olan ÖTV oranı hakkında yaşanan karmaşa 5398 ve 5615 sayılı kanunlarla düzeltilmiş / bitmiş olmasına rağmen, bu gün aynı tartışmaların tekrar yaşanmaya başlandığı ve Transit Custom Van, Tourneo Custom, Caravelle, City Van, Vito gibi araçların yük taşımasında kullanılmadığı gerekçesiyle; %15 oranında değil 87.03 pozisyonunda yer alan “Diğerleri” grubunda (motor silindir hacmine göre %45 ila %145 oranında) vergilendirilmeye başlandığı görülmektedir.

Haksız ve hukuki dayanaktan yoksun olan söz konusu uygulamanın otomotiv sektörünü tekrar çok derinden etkileyeceği açıktır.

III. ÖTV Kanununda yer alan yasal düzenleme

1) 4760 sayılı ÖTV Kanuna ek II sayılı listede 87.03 GTİP pozisyonunda yer alan yasal düzenleme şu şekildedir.

Yasada yer alan düzenlemeye göre, çok amaçlı araçlara %15 oranında ÖTV uygulanabilmesi için; söz konusu araçların şu özelliklere sahip olması gerekmektedir.

• Yük taşımada kullanılıp azami ağırlığı 3,5 tonun altında olmalıdır.
• Yolcu taşıma kapasitesi istiap haddinin %50 sinin altında olmalıdır.
• İstiap haddi 850 kg ın üzerinde olup, motor silindir hacmi 2800 cm3 ün altında olmalıdır.
• Sürücü dahil 9 kişilik oturma yeri olup, motor silindir hacmi 3200 cm3 ün altında olmalıdır.

2) ÖTV Uygulama Genel Tebliği (II sayılı Liste) yer alan düzenleme şöyledir.

Gelir İdaresi Başkanlığın  yayımlamış olduğu yeni tebliğde konu hakkında yer alan düzenleme şöyledir.

“8 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği (Tarife-Sınıflandırma Kararları) uyarınca;

i. 1+1, 1+3, 1+4 veya 1+7 koltuklu, şoför ve öndeki yolcunun arkasındaki kısımda emniyet kemerleri veya emniyet kemeri montajı için tertibat, koltuk ve emniyet ekipmanı montajı için sabit tertibat, taşıtın iç kısmının her tarafında, araçların yolcu bölümlerinde yer alan konfor özellikleri ve iç döşemeleri (örneğin yer kaplamaları, havalandırma, iç aydınlatma, küllükler), iki yan panel boyunca arka camları bulunan (en arkada yük bölümünün sağ ve sol taraflarında cam bulunsun bulunmasın); şoför ve öndeki yolcuların bölümü ile insan veya eşya taşınması için kullanılan arka bölüm arasında sabit bir panel veya bariyer bulunmayan kapalı kasa motorlu taşıtlar 87.03 tarife pozisyonunda,

ii. 1+1 koltuklu, şoför ve öndeki yolcunun arkasındaki kısımda emniyet kemerleri veya emniyet kemeri montajı için tertibat, koltuk ve emniyet ekipmanı montajı için sabit tertibat, kargo kısmında araçların yolcu bölümlerinde bulunan konfor özellikleri ve iç döşemeleri (yer kaplamaları, havalandırma, iç aydınlatma, küllükler) bulunmayan, iki yan panel boyunca arka camları bulunan (en arkada yük bölümünün sağ ve sol taraflarında cam bulunsun bulunmasın) veya bulunmayan; şoför ve öndeki yolcuların bölümü ile insan veya eşya taşınması için kullanılan arka bölüm arasında sabit bir panel veya bariyer bulunan kapalı kasa motorlu taşıtlar ise 87.04 tarife pozisyonunda sınıflandırılmaktadır.

(II) sayılı listede, 87.03 tarife pozisyonunda sınıflandırılan söz konusu taşıtlardan,

• Yük taşımasında kullanılan (yük taşıma özelliği esas olan),
• Azami ağırlığı 3,5 tonu aşmayan, 
• Yolcu taşıma kapasitesi istiap haddinin % 50'sinin altında olan
  çok amaçlı (hem yolcu hem de yük taşımasında) kullanılan taşıtların vergi oranı %15 olarak belirlenmiştir.

Çok amaçlı bir taşıtın bu kapsamda değerlendirilebilmesi için söz konusu kriterlerden birinin veya ikisinin sağlanması yeterli olmayıp, kriterlerin üçünün birden sağlanmış olması gerekir. Dolayısıyla, bu kapsamdaki yolcu taşıma kapasitesi hesabı “yük taşımasında kullanılma” ifadesinin tanımı mahiyetinde olmayıp, ayrı bir kriter mahiyetindedir.

Bu bağlamda, yolcu taşıma kapasitesi istiap haddinin %50'sinin altında olmakla birlikte esas itibarıyla yük taşımasından ziyade yolcu taşıması için imal edilen ve binek otomobillerden farkı bulunmayan, yük taşımasında kullanılma vasfını verecek mahiyette yük taşımasında kullanılabilecek bölümü bulunmayan (istiap haddi kriterini koltuklar arası boşluklar dolayısıyla sağlayabilen) taşıtlar, istiap haddi kriterine bakılmaksızın, (II) sayılı listenin 87.03 tarife pozisyonu sırasının “- Diğerleri” kategorisi kapsamında vergilendirilir.

Ayrıca, (II) sayılı listeye göre, 87.03 tarife pozisyonunda sınıflandırılan taşıtlardan;

• Yukarıda belirtilen kriterleri sağlamakla birlikte istiap haddi 850 kg’ın altında olup motor silindir hacmi 2000 cm3’ü geçen (sadece elektrik motorlu olanlar hariç),

• Yukarıda belirtilen kriterleri sağlamakla birlikte istiap haddi 850 kg’ı aşıp motor silindir hacmi 2800 cm3’ü geçen (sadece elektrik motorlu olanlar hariç),

• Azami ağırlığı 3,5 tonu aşan (sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olup motor silindir hacmi 3200 cm3'ü geçmeyenler ile sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olup sadece elektrik motorlu olanlar hariç)

taşıtlar da “- Diğerleri” kategorisi kapsamında vergilendirilir.”

3. ÖTV Uygulama Genel Tebliğinde yasa hükmünü aşan bdüzenlemeler söz konusudur.

Dikkat edileceği çok amaçlı araçlara uygulanacak ÖTV oranının belirlenmesi konusunda Tebliğde yer alan parantez içi açıklama (yük taşıma özelliği esas olan),  yasada olmayan bir ifadedir.

Yasada olmayan bir ifadenin (yük taşıma özelliği esas olan ifadesi), “yasa hükmü olarak kabul edilmesi ve %15 oranının uygulamasında bu şartın aranması hukuki değildir.

Başka bir deyişle, Gelir İdaresine göre çok amaçlı (hem yolcu hem de yük taşımasında) kullanılan taşıtlara %15 oranın uygulanabilmesi için,

• Yük taşımasında kullanılan (yük taşıma özelliği esas olan),
• Azami ağırlığı 3,5 tonu aşmayan, 
• Yolcu taşıma kapasitesi istiap haddinin % 50'sinin altında olması

Gerekmektedir.

İşte uygulamada bugün yaşanan sorun Tebliğde yer alan (ancak kanunda yer almayan) “yük taşıma özelliği esas olan” şartının aranmasıdır. Bu nedenle, yukarıda belirtilen Transit Custom Van, Tourneo Custom, Caravelle, City Van, Vito gibi araçlar bu şartı (“yük taşıma özelliği esas olan” şartını) taşımadığı gerekçesiyle %145 oranında ÖTV ye tabi tutulmaya başlanmıştır. Hatta yasada açık hüküm olmasına rağmen “azami ağırlığı 3,5 tonu aşmayan sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olup motor silindir hacmi 3200 cm3'ü geçmeyenler araçlara da %145 oranında ÖTV uygulanmaya başlanmıştır.

Başka bir deyişle, 2005 yılı öncesi yaşanan sorun tekrar (2015 yılının son aylarında) gündeme gelmiştir. Bize göre Bakanlığın söz konusu yorumu kanuna aykırıdır. Aynı şekilde bu yoruma dayanak teşkil eden ve Tebliğde yer alan “yük taşıma özelliği esas olan” şartının aranması da kanuna aykırıdır.

Bilindiği gib, 213 sayılı VUK nun 3/A maddesinde; “Vergi kanunları lafzı ve ruhu ile hüküm ifade eder. Lafzın açık olmadığı hallerde vergi kanunlarının hükümleri, konuluşundaki maksat, hükümlerin kanunun yapısındaki yeri ve diğer maddelerle olan bağlantısı göz önünde tutularak uygulanır” hükmü yer almaktadır.

4760 sayılı ÖTV Kanunun II sayılı Listesinde (yasada) yer alan hüküm gayet açık ve nettir. 5398 ve 5615 sayılı kanunlarla yapılan düzenlemelerde söz konusu çok amaçlı araçlar için “yük taşıma özelliği esas olan” şeklinde bir düzenleme (hüküm) yoktur.

GİB konu hakkında bazı özelgelerde daha da ileriye giderek, söz konusu çok amaçlı araçların “esas itibarıyla yük taşımasından ziyade yolcu taşıması için imal edilen ve binek otomobillerden farkı bulunmayan, yük taşımasında kullanılma vasfını verecek mahiyette yük taşımasında kullanılabilecek bölümü bulunmayan (istiap haddi kriterini koltuklar arası boşluklar dolayısıyla sağlayabilen) taşıtlar” olduğu iddiasına dayanarak), söz konusu araçlar için %145 oranında ÖTV önerilmesinin Anayasanın “vergilemede kanunilik ilkesine aykırı olduğu” görüşündeyiz.

Öte yandan söz konusu araçların “yük taşıma özelliği esas olan” araç niteliğinde olmadığı konusunda karar verme yetkisinin vergi dairesi personeline ait olmaması gerektiği görüşündeyiz. Çünkü söz konusu araçların teknik özellikleri konusunda bir itilaf varsa, bu itlafın çözüm mercii devletin yetkili makamlarıdır. Bu konudaki yetkili makam Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, TSE vb makamlardır. Devletin ehil ve yetkili makamlarından satışa konu araçların teknik özellikleri konusunda teknik bir rapor veya görüş alınmadan salt “vergi inceleme elemanlarının görüşü” ile söz konusu araçların yük taşıma özelliğinin bulunmadığı gerekçesiyle tarhiyat yapılmasının hukuki olmadığı görüşündeyiz

IV.Transit Custom Van, Tourneo Custom, Caravelle, City Van, Vito  model araçların teknik özellikleri ve uygulanması gereken ÖTV oranı

İnternet sitelerinde yukarıda bahsi geçen çok amaçlı araçlarla ilgili yapılan araştırmada, söz konusu araçlarla ilgili tespit edilen teknik özelliklerinin şu şekilde olduğu görülmüştür.

Yukarıdaki tabloda yer alan araçlara ait teknik özellikler dikkate alındığında, Kanuna ekli II sayılı listenin 87.03 pozisyonunda yer alan tanımlar ve ÖTV oranlarına göre, söz konusu araçların %15 oranında ÖTV ye tabi tutulması gerektiği görüşündeyiz. Çünkü, yukarıdaki tabloda özetlenen teknik özelliklerin tamamı yasada aranan,

• Yük taşımada kullanılıp azami ağırlığı 3,5 tonun altında olmalı,
• Yolcu taşıma kapasitesi istiap haddinin %50 sinin altında olmalı,
• İstiap haddi 850 kg ın üzerinde olup, motor silindir hacmi 2800 cm3 ün altında olmalı,
• Sürücü dahil 9 kişilik oturma yeri olup, motor silindir hacmi 3200 cm3 ün altında olmalı,

Şartlarını taşıdığı, bu nedenle söz konusu çok amaçlı araçlara %15 oranında ÖTV uygulanması gerektiği görüşündeyiz.

V. Değerlendirme ve sonuç

Transit Custom Van, Tourneo Custom, Caravelle, City Van, Vito gibi çok amaçlı araçlara uygulanacak ÖTV oranı konusundaki tartışmalar  5398 ve 5615 sayılı kanunlarla yapılan düzenlemelerle son verilmiş olmasına rağmen, bugün söz konusu araçların “yük taşıma özelliği esas olan” araç niteliğinde olmadığı, ayrıca “esas itibarıyla yük taşımasından ziyade yolcu taşıması için imal edilen ve binek otomobillerden farkı bulunmayan, yük taşımasında kullanılma vasfını verecek mahiyette yük taşımasında kullanılabilecek bölümü bulunmayan (istiap haddi kriterini koltuklar arası boşluklar dolayısıyla sağlayabilen) taşıtlar” olduğu iddiasına dayanarak, söz konusu araçlar için %145 oranında ÖTV önerilmesinin Anayasanın “vergilemede kanunilik ilkesine aykırı olduğu” görüşündeyiz.

Bilindiği gibi 213 sayılı VUK nun 3/B maddesinde şu hüküm yer almaktadır. “Vergilendirmede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyeti esastır.

Vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyeti yemin hariç her türlü delille ispatlanabilir. Şu kadar ki, vergiyi doğuran olayla ilgisi tabii ve açık bulunmayan şahit ifadesi ispatlama vasıtası olarak kullanılamaz.

İktisadi, ticari ve teknik icaplara uymayan veya olayın özelliğine göre normal ve mutad olmayan bir durumun iddia olunması halinde ispat külfeti bunu iddia eden tarafa aittir.”

Bu nedenle, iktisadi ve teknik kurallara uymayan bu konuda devletin ehil ve yetkili makamlarından teknik bir rapor veya görüş alınmadan kişisel yorumla söz konusu araçların “yük taşıma özelliği esas olan araç niteliğinde olmadığı” gerekçesiyle %145 oranında ÖTV ye tabi tutulmasının  hukuk dışı olduğu, bu konuda yapılan tarhiyatların Anayasanın “vergilemede kanunilik ilkesine” aykırı olduğu görüşündeyiz. 

2015-12-22 14:00:16